Odwrócony VAT w usługach budowlanych

Odwrócony VAT jest jednym z instrumentów, którego celem jest ograniczenie wyłudzeń tego podatku, dopuszczonym dyrektywą 2006/112/WE z dnia 28.11.2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11.12.2006 r.z późń. zm.). Zakłada on przerzucenie ciężaru rozliczenia podatku należnego i naliczonego na nabywcę towarów lub usług. Stanowi on zatem odstępstwo od generalnej zasady, iż podmiotem zobowiązanym do zapłaty VAT jest podatnik dokonujący dostawy towarów lub świadczenia usług.

Do końca 2016 roku mechanizm odwróconego VAT funkcjonował w obrocie złomem oraz uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych. Od 1.01.2017 roku rozwiązanie to stosowane jest także w przypadku usług budowlanych wskazanych w nowowprowadzanym załączniku nr 14 do ustawy o VAT. Załącznik ten zawiera 47 typów usług budowlanych (poz. 2-48) identyfikowanych za pomocą PKWiU, w których podatek ma obowiązek rozliczyć ich nabywca, a nie wykonawca. Są to np. roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych, roboty ogólnobudowlane związane z budową autostrad, dróg sieci, a także wykonywanie różnego rodzaju instalacji czy usług wykończeniowych.

Podatnikami zobowiązanymi do rozliczenia VAT należnego i naliczonego są podatnicy nabywający usługi wymienione w załączniku nr 14, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

1. Usługodawcą jest podatnik, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku,
2. Usługobiorcą jest podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny,
3. Usługodawca świadczy usługi budowlane jako podwykonawca.

Sporo wątpliwości i problemów może stwarzać ostatni z w/w warunków. Ustawa o VAT nie definiuje bowiem pojęcia podwykonawcy usług budowlanych. Należy je zatem rozumieć w sposób potoczny tj. podwykonawcą jest podmiot wykonujący usługi na zlecenie głównego wykonawcy i jemu podporządkowany. Wobec powyższego zgodnie
z mechanizmem odwróconego obciążenia powinny być rozliczane usługi budowlane wykonywane na zlecenie głównego wykonawcy i jego bezpośrednich podwykonawców. Faktury wystawiane przez podwykonawców na rzecz innych podwykonawców lub na rzecz głównego wykonawcy nie będą zawierały podatku VAT i powinny wskazywać, że to ich nabywca zobowiązany jest rozliczyć podatek z tytułu nabycia.

Skoro posiadanie statusu podwykonawcy przesądza o zasadach opodatkowania usług budowlanych, to na podmiocie świadczącym te usługi będzie ciążył obowiązek weryfikacji, czy w przypadku konkretnej transakcji działa on jako podwykonawca czy też nie. Przesądzająca będzie okoliczność, czy nabywca wykorzystuje te usługi do dalszego świadczenia usług budowlanych, czy też jest ich ostatecznym odbiorcą i nabywa je w celu zaspokojenia własnych potrzeb w zakresie remontu czy wybudowania obiektu. W świetle nowych przepisów w drugim z w/w przypadków świadczący usługę będzie traktowany jako główny wykonawca i będzie miał obowiązek wystawić fakturę z podatkiem VAT.

Nowa regulacja dotycząca odwróconego VAT nie dotyczy bowiem transakcji pomiędzy głównym wykonawcą, a inwestorem, które powinny być rozliczane zgodnie ze standardowymi zasadami tj. główny wykonawca powinien wykazać w fakturze VAT należny. Oznacza to, iż główny wykonawca, który zleci wykonanie usług podwykonawcom, poniesie w efekcie pełne ryzyko zapłaty VAT od wykonanych usług na rzecz inwestora. Nie będzie miał bowiem podatku naliczonego wynikającego z faktur otrzymanych od podwykonawców i jeżeli nie otrzyma zapłaty od inwestora będzie musiał z własnych środków uregulować VAT należny.

Problemy mogą mieć też podwykonawcy, których usługi rozliczane będą zgodnie z mechanizmem odwróconego obciążenia. Nie będą oni wykazywali podatku należnego (będzie go rozliczał nabywca ich usług), a będą mieli podatek naliczony on nabywanych towarów. Będą oni zatem musieli występować do urzędów skarbowych o zwrot nadwyżki VAT, na co mogą czekać co najmniej 60 dni od złożenia deklaracji, co może wpływać na ich płynność finansową.

Opisane powyżej zmiany dotyczące podatku VAT nie dotyczą także konsumentów, którzy np. remontują mieszkanie czy budują dom. Tak jak obecnie zapłacą oni za usługi cenę powiększoną o VAT.

Nowe przepisy dotyczą usług budowlanych wykonanych od 1.01.2017 roku. Podatek od usług budowlanych wykonanych przed 2017 rokiem będzie rozliczany na zasadach ogólnych.