Plany reformy Kodeksu postępowania cywilnego

Pod koniec listopada 2017 roku Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt reformy Kodeksu postępowania cywilnego. Celem planowanych zmian jest przyspieszenie, usprawnienie i uproszczenie postępowań przed sądem.

Przedstawiony projekt zakłada przywrócenie odrębnego postępowania gospodarczego pomiędzy przedsiębiorcami, w którym obowiązywać będą szybsze procedury, wyższy stopień sformalizowania, a wyrok powinien zapaść w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy. W przypadku jednak drobnych przedsiębiorców i osób samozatrudnionych procedura gospodarcza ma być jedynie opcją, z której będą mogli zrezygnować. W takiej sytuacji sprawa będzie rozpatrywana z pominięciem tych przepisów.  

Nowe zasady – etap pierwszy

Nowe rozwiązania przewidują, iż w każdej sprawie pozwany zobowiązany będzie wnieść pisemną odpowiedź na pozew pod rygorem uznania faktów wskazanych w pozwie za przyznane. Jeżeli pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew, sąd będzie mógł wydać wyrok zaoczny bez udziału stron.

Pierwszym etapem rozstrzygania każdej sprawy, w której został złożony pozew, będzie posiedzenie przygotowawcze z udziałem stron. W jego trakcie sędzia będzie pełnił rolę rozjemcy nakłaniającego strony do zawarcia ugody lub przystąpienia do mediacji. Jeżeli nie uda się dojść do porozumienia w czasie posiedzenia przygotowawczego, to sędzia z udziałem stron przygotuje plan rozprawy – wyznaczy daty posiedzeń i określi, jakie dowody i kiedy zostaną przeprowadzone. Ustali też od razu datę wydania wyroku w sprawie.

Regułą ma być, iż w sprawach mniej skomplikowanych będzie tylko jedna rozprawa. W sprawach bardziej skomplikowanych terminy posiedzeń mają być natomiast wyznaczane bezpośrednio po sobie, co pozwoli uniknąć kilkumiesięcznych przerw pomiędzy rozprawami.

Zapobieganie pieniactwu – reformy

Kolejną nowością będzie wprowadzenie instytucji nadużycia prawa procesowego zapobiegającej tzw. pieniactwu. Obecnie nagminną praktyką stosowaną głównie przez pozwanych jest sztuczne przedłużanie postępowań poprzez wnoszenie szeregu zażaleń, często dotyczących spraw już wcześniej rozstrzygniętych. Po zmianach, w takiej sytuacji sąd będzie mógł ukarać osoby nadużywające swoich uprawnień procesowych poprzez nałożenie grzywny lub podwyższenie kosztów procesu. W razie powtarzających się zażaleń, sąd będzie mógł pozostawić je także w aktach sprawy bez rozpoznania, co jednak nie będzie wpływało na możliwość ich kwestionowania przed sądem drugiej instancji.

Wyłączenie sędziów 

Projekt przewiduje także zmianę zasad wyłączania sędziów z orzekania w konkretnej sprawie. Jeżeli wniesiona do sądu sprawa będzie dotyczyć orzekającego w nim sędziego lub bliskiej mu osoby, postępowanie będzie automatycznie przenoszone do innego sądu, bez konieczności przeprowadzania procedury wyłączania poszczególnych sędziów. Przewidziano również nadzwyczajny środek w sytuacji, gdy uczestnikiem postępowania będzie osoba należąca do lokalnych elit, która ma lub może mieć wpływy w miejscowym środowisku sędziowskim. W takich sprawach na wniosek strony Sąd Najwyższy będzie mógł przenieść postępowanie do innego sądu.     

Właściwość miejscowa sądów

Zmianie ulegną też przepisy o właściwości miejscowej sądów. W sprawach, w których pozwanym będzie przedsiębiorca, Skarb Państwa lub instytucja publiczna powód – konsument będzie mógł wybrać, czy skierować sprawę do sądu właściwego we względu na swoje miejsce zamieszkania, czy siedzibę firmy. Natomiast w sprawach, w których to firma złoży pozew przeciwko swojemu klientowi, właściwym będzie sąd miejsca zamieszkania klienta.

Pisemne zeznania

Nowe przepisy rozszerzają także możliwość składania zeznań na piśmie na wszystkie sądowe postępowania cywilne, poszerzają zakres kompetencji referendarzy sądowych, którzy będą mogli wydawać nakazy zapłaty także w postępowaniu nakazowym (obecnie tylko w upominawczym) oraz zakres spraw rozpatrywanych w postępowaniu uproszczonym. Zniesione zostanie również postępowanie międzyinstancyjne. Wstępna kontrola środków zaskarżenia pod względem formalnym będzie odbywała się już
w sądach drugiej instancji. Zmianie ulegną też przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Przedstawione powyżej zmiany są obecnie na etapie konsultacji i opiniowania.