Nowe zasady egzekucji komorniczej wobec rolników

W sierpniu 2017 roku weszło w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18.07.2017 roku w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji. Rozporządzenie to uchyliło obowiązujące wcześniej, w tym zakresie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16.05.1996 roku.

Nowe rozporządzenie zawiera katalog składników gospodarstwa rolnego, które nie podlegają egzekucji. Są to m.in.:

• Stado podstawowe zwierząt gospodarskich (bydła mlecznego, bydła mięsnego, koni, kóz, owiec, świń, drobiu i zwierząt futerkowych),
• Zwierzęta gospodarskie, poza stadem podstawowym, w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa,
• Stado użytkowe drobiu, co do którego zawarto umowę na dostawę ptaków z tego stada lub produktów pochodzących od tych ptaków,
• Zwierzęta futerkowe, co do których hodowca zawarł umowę na dostawę skór tych zwierząt,
• Rodziny pszczele pszczoły miodnej,
• Podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów,
• Silosy na zboża i pasze,
• Zapasy paliwa i części zamienne niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego,
• Materiał siewny, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do zasiewów lub sadzenia w gospodarstwie rolnym dłużnika,
• Zapasy opału na okres 6 miesięcy,
• Nawozy, środki ochrony roślin,
• Zapasy paszy i ściółki,
• Podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego,
• Zaliczki na poczet dostaw produktów rolnych,
• Budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza,
• Budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.

Dodatkowo, niezależne od wyłączeń, o których mowa powyżej, egzekucji nie podlegają nadwyżka inwentarza żywego ponad stado podstawowe oraz przedmioty, o których mowa w pkt 6, 8, 11-13 i 15 ponad w/w ilości, jeżeli komornik po zasięgnięciu opinii izby rolniczej właściwej ze względu na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika, uzna je za niezbędne do prowadzenia tego gospodarstwa. W celu zasięgnięcia opinii, komornik w terminie 3 dni od zajęcia, występuje do izby rolniczej z wnioskiem o  jej wydanie. Opinia powinna być wydana w terminie 14 dni. Do czasu jej wydania, komornik wstrzymuje się z dalszymi czynnościami egzekucyjnymi, a w razie uznania przez izbę rolniczą zajętych przedmiotów za niezbędne do prowadzenia gospodarstwa rolnego, komornik umorzy postępowanie w tym zakresie.

Zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa, celem nowego rozporządzenia jest zmiana podejścia do egzekucji prowadzonej wobec rolników. Obecnie komornik będzie musiał pozostawić rolnikowi nie tylko to, co niezbędne jest do wyżywienia jego i rodziny, ale wszystko to, co umożliwi mu dalsze prowadzenie gospodarstwa – tak, aby możliwe było dalsze prowadzenie działalności i w ten sposób doprowadzenie do zaspokojenia wierzycieli. Jak czytamy w ocenie skutków regulacji, dzięki takiemu podejściu egzekucja nie przesądzi o ewentualnej likwidacji gospodarstwa rolnego.

Jak wynika z powyższego wyliczenia, rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne, zyskali bardzo silną ochronę przed egzekucją komorniczą. Wierzyciel rolnika nie będzie mógł skierować egzekucji praktycznie do żadnego składnika majątku ruchomego dłużnika związanego z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Należy również spodziewać się, iż opinie, o wydanie których komornik będzie się zwracał do izb rolniczych, także będą korzystne dla rolników. Przełoży się to na dalsze ograniczenia egzekucji.

Mając na uwadze, iż na mocy odrębnych uregulowań egzekucji, nie podlegają także dopłaty bezpośrednie otrzymywane przez rolników, to jedynym majątkiem, do którego wierzyciel może bez problemu skierować egzekucję, będą rachunki bankowe i wierzytelności przysługujące dłużnikowi. Przykładem są wierzytelności z tytułu dostaw zbóż, czy zwierząt. Należy zatem uznać, iż rozwiązania zawarte w rozporządzeniu, nadmiernie faworyzują rolników kosztem ich wierzycieli, a także innych dłużników, którym tak szeroka ochrona nie przysługuje. Nowe uregulowania spowodują, iż uzyskanie przymusowej zapłaty w drodze egzekucji prowadzonej przeciwko rolnikowi, będzie jeszcze trudniejsze niż obecnie. Spłata zadłużenia będzie de facto uzależniona od dobrej woli rolnika, co spowoduje, iż skuteczność egzekucji prowadzonych przeciwko rolnikom spadnie jeszcze bardziej.

W konsekwencji rozwiązania zawarte w nowym rozporządzeniu, mogą się jednak obrócić przeciwko rolnikom. Mogą oni mieć problem z uzyskaniem towaru na kredyt. Wielu wierzycieli obawiając się, że nie będzie w stanie prowadzić skutecznej egzekucji przeciwko rolnikowi w razie braku zapłaty, nie zgodzi się na sprzedaż z odroczonym terminem płatności. W rezultacie rolnicy będą musieli za wiele towarów płacić jednocześnie z ich zakupem i nie będą mogli posiłkować się kredytem kupieckim w tak dużym zakresie, jak obecnie.

Wierzyciel ma też kilka możliwości, aby zwiększyć swoje szanse na odzyskanie należności. Jeżeli będzie decydował się na sprzedaż towaru rolnikowi z odroczonym terminem płatności, powinien jeszcze przed zawarciem umowy, uzyskać jak najwięcej informacji o majątku dłużnika takich jak: nr rachunku bankowego, czy dane kontrahentów, u których można będzie zająć wierzytelności. Powinien też koniecznie uzyskać informację o numerach ksiąg wieczystych nieruchomości dłużnika. Zgodnie bowiem z § 5 nowego rozporządzenia, jego przepisów nie stosuje się w razie równoczesnego skierowania egzekucji do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa prowadzonego przez dłużnika. W takiej sytuacji, jeżeli wniosek egzekucyjny będzie zawierał wniosek o wszczęcie egzekucji z wszystkich nieruchomości rolnika, powyższe ograniczenia egzekucji nie będą miały zastosowania, co z pewnością zwiększy szansę na uzyskanie zapłaty.

Drugim wyjątkiem, kiedy ograniczenia egzekucji nie będą miały zastosowania, jest egzekucja alimentów, renty i należności powstałych w związku z pracą zarobkową wykonywaną w gospodarstwie rolnym dłużnika.

Nowe zasady postępowań egzekucyjnych dotyczą zarówno nowych spraw, jak i tych, które zostały wcześniej wszczęte i nie zostały zakończone przed dniem wejścia w życie rozporządzenia.