Tarcza antykryzysowa – pomoc w dobie pandemii COVID-19

Kiedy w marcu ogłoszono w Polsce pandemię COVID-19 została zamrożona niemal cała nasza gospodarka. W krótkim czasie faktycznie przestała działać bardzo duża liczba rodzimych firm, a duża część Polaków została bez pracy, właściwie z dnia na dzień. O skutkach pandemii koronawirusa dla polskiej gospodarki pisaliśmy szerzej tutaj. Niemal 3 tygodnie po ogłoszeniu stanu epidemiologicznego i wprowadzeniu obostrzeń, rząd postanowił pomóc polskim przedsiębiorcom. 1 kwietnia 2020 weszła w życie tzw. Tarcza Antykryzysowa. Już 3 miesiąc polskie podmioty korzystają z rządowego pakietu pomocy publicznej. Sprawdźmy, które rządowe rozwiązania cieszyły się największą popularnością oraz czy Tarcza Antykryzysowa spełniła swe założenia. 

Tarcza Antykryzysowa – remedium na kryzys pandemiczny

1 kwietnia 2020 roku premier Mateusz Morawicki w swoim wystąpieniu stwierdził, że Tarcza Antykryzysowa:

To największa skala pomocy w historii współczesnej Polski.

Oraz dodał:

W interesie całej polskiej gospodarki jest utrzymanie – w miarę możliwości ciągłości działania firm i zatrudnienia.

W ramach pierwszego pakietu pomocy rząd postanowił przeznaczyć 200 mld zł, czyli 10% polskiego PKB. Sama Tarcza Antykryzysowa obejmowała m.in.:

• zwolnienie mikrofirm, które na 29 lutego br. zatrudniały do 9 osób, ze składek do ZUS na 3 miesiące (marzec–maj);
• świadczenie postojowe w kwocie do ok. 2 tys. zł – dla zleceniobiorców (umowa zlecenia, agencyjna, o dzieło) i samozatrudnionych o przychodzie poniżej 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia;
• dofinansowanie wynagrodzeń pracowników – do wysokości 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i uelastycznienie czasu pracy – dla firm w kłopotach;
• czasowe zniesienie opłaty prolongacyjnej przy odraczaniu lub rozkładaniu na raty należności skarbowych i składkowych (ZUS).

17 kwietnia rozszerzono pomoc dla przedsiębiorców i została uchwalona Tarcza Antykryzysowa 2.0. W jej ramach dokonano szeregu modyfikacji, które objęły m.in.:

• rozszerzenie grona podmiotów zwolnionych ze składek na płatników składek zgłaszających do ubezpieczeń społecznych od 10 do 49 osób;
• wniesienie o zwolnienie ze składek przedsiębiorców, którzy rozpoczęli działalność od 1 lutego a przed 1 kwietnia 2020 roku;
• wprowadzenie możliwości odstąpienia przez ZUS, na wniosek dłużnika, ze względów gospodarczych związanych z wystąpieniem COVID-19, od pobierania odsetek za zwłokę należności z tytułu składek należnych za okres przypadający po dniu 31 grudnia 2019 r.;
• złagodzenie wymogów dla podatkowych grup kapitałowych.

W maju oraz czerwcu 2020 roku Tarcza Antykryzysowa doczekała się jeszcze dwóch aktualizacji (3.0 i 4.0). Według danych z czerwca 2020 r. z rządowej pomocy skorzystało 46% firm, natomiast 30% polskich przedsiębiorców skorzystała z odrębnej Tarczy przygotowanej przez PFR (Polski Fundusz Rozwoju).

Tarcza antykryzysowa – najpopularniejsze rozwiązania

 Świadczenie postojowe

Świadczenie postojowe wypłacane było pracownikom, którzy wskutek zamrożenia gospodarki nie mogli wykonywać swojej pracy. Wysokość postojowego uzależniona była od umowy w oparciu o jaką zatrudniony jest pracownik.

• Pracownik zatrudniony w oparciu o umowę o pracę mógł liczyć na co najmniej 2600 zł netto
• Pracownika zatrudnionego w oparciu o umowę cywilno-prawną (tzw. umowę zlecenia) obejmowała kwota maksymalnie do 2080 zł netto
• W przypadku samozatrudnienia można było liczyć na kwotę w przedziale 1300-2080 zł netto (tutaj w grę wchodziła forma opodatkowania firmy)

Kiedy została uchwalona pierwsza Tarcza Antykryzysowa ustalono, że postojowe może być wypłacone tylko raz. Po kolejnych rozszerzeniach rządowego pakietu o świadczenie można ubiegać się do 3 razy. Według prezes ZUS, w ramach postojowego wypłacono 4,1 mld złotych 2,1 mln pracowników (stan na lipiec 2020). W komunikacie prezes ZUS zapewniła, że:

Świadczenia postojowe są rozpatrywane priorytetowo. Dotyczy to bardzo licznej grupy osób, które w trudnym okresie epidemii potrzebują pomocy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nasi pracownicy robią wszystko co w ich mocy, żeby pomoc trafiła do osób uprawnionych możliwie jak najszybciej.

Niestety w przypadku postojowego problemów nastręczał przepis mówiący o tym, że w przypadku ubiegania się o postojowe więcej niż jeden raz, należy wykazać, że sytuacja materialna firmy nie poprawiła się od momentu wykazania tego faktu w poprzednim wniosku. Przepis był na tyle niejasny, że nawet pracownicy ZUS mieli problem z jego interpretacją. Kolejnym problematycznym przepisem dot. świadczenia postojowego, był ten mówiący o tym, że to firma w imieniu pracownika musi złożyć wniosek o przyznanie świadczenia. Zapis ten mógł powodować sytuacje, w których firmy odmawiały pracownikom złożenia wniosku.

Od 24 lipca ma jednak wejść w życie poprawka do specustawy wedle, której to zleceniobiorcy sami będą mogli złożyć wniosek o postojowe.

Zwolnienia z ZUS

Pierwsza Tarcza Antykryzysowa umożliwiła podmiotom zwolnienie ze składek ubezpieczeniowych od marca do maja. Z tej ulgi mogli jednak skorzystać tylko mikroprzedsiębiorcy (a ściślej firmy, które na dzień 29 lutego 2020 roku zgłosiły mniej niż 10 ubezpieczonych pracowników). Tarcza Antykryzysowa 2.0 rozszerzyła możliwość zwolnień ze składek także dla małych przedsiębiorców (zatrudniających 10-49 osób). Pojawiła się jednak różnica, co do samych kwot zwolnienia z ZUS – mikroprzedsiębiorcy byli całkowicie zwolnieni z odprowadzania składek  na okres 3 miesięcy. Mali przedsiębiorcy mieli tylko 50% ulgę.

Według danych z czerwca 2020 roku, ze zwolnienia ze składek ZUS skorzystało 40% polskich przedsiębiorstw. Na kontach polskich firm zostać miało przez to ponad 7 mld złotych. „Wakacje ZUS-owskie” nie trwały jednak w nieskończoność. Po rozszerzeniu zwolnienia ze składek brały pod uwagę tylko okres kwiecień, maj, czerwiec. Od 1 lipca sytuacja wróciła  do normy, a co za tym idzie, skończyły się ulgi ZUS.

Inne formy pomocy

Pomimo, że zakończył się okres zwolnienia z odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne, to jednak przedsiębiorcy nadal mogą skorzystać z różnych pakietów pomocy. Na stronach ZUS można wyczytać, że przedsiębiorcy otrzymają ulgę w opłacaniu składek bez opłaty prolongacyjnej. Kolejną formą pomocy po „ZUS-owskich wakacjach” jest odstąpienie od pobierania odsetek za zwłokę za okres od stycznia 2020 r.

Do 27 września można również składać wnioski o postojowe. Wnioskodawcy otrzymają pomoc od miesiąca złożenia wniosku, maksymalnie do 3 miesięcy. Jeżeli firma korzystała wcześniej z ulg ZUS, to kwoty, które otrzymają będą pomniejszone o niezapłacone składki.

Do powiatowych urzędów pracy można składać wniosek o mikropożyczkę do 5000 zł.  Pożyczka zostanie umorzona pod warunkiem, że przedsiębiorca będzie nadal prowadził działalność po okresie 3 miesięcy od jej udzielenia. Nie potrzeba będzie też składać wniosku o jej umorzenie. Równolegle Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przygotowała nabór wniosków o dotacje na kapitał obrotowy. Z tej formy pomocy skorzystają jednak tylko średni przedsiębiorcy, którzy odnotowali spadek rzędu 30% obrotu firmy od stycznia 2020 roku. Otrzymane pieniądze firmy będą musiały wydać na dowolny cel maksymalnie w ciągu 3 miesięcy od ich otrzymania.

Tarcza antykryzysowa – podsumowanie

Jak opisana pomoc wygląda w liczbach? Według rządowych statystyk Tarcza Antykryzysowa objęła:

• 20,84 mld zł – zwolnienia z obowiązku opłacenia należności z tytułu składek do ZUS za okres marzec – maj 2020 r., odroczenia/rozłożenia na raty składek do ZUS, świadczenia postojowe;
• 19,41 mld zł – dofinansowania na ochronę miejsc pracy z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, dofinansowania wynagrodzeń pracowników dla MMŚP z Europejskiego Funduszu Społecznego, mikropożyczki dla przedsiębiorców;
• 57,32 mld zł – subwencje z Tarczy Finansowej PFR;
• 15,03 mld zł – zabezpieczenie kredytów BGK;
• 20,60 mln zł – wsparcie z ARP.

Jak pokazują prognozy i badania, przedsiębiorcy nadal chcą otrzymywać pomoc z pakietu antykryzysowego. Aż 81.9 % firm z sektora MŚP korzysta lub zamierza korzystać z rządowej pomocy. Bank Gospodarstwa Krajowego poinformował natomiast, że:

Przedsiębiorcy finansowo radzą sobie coraz lepiej. Ponad jedna trzecia firm z sektora MŚP (35,4 proc.) określa swoje aktualne przychody jako porównywalne do tych z lutego (wzrost o 13,4 proc.) lub wyższe (wzrost o 5,9 proc.).

Rządowe komunikaty oraz raporty BGK pokazują, że Tarcza Antykryzysowa spełniła swoje założenia. Należy pamiętać jednak o tym, że Tarcza wcale nie musiała zatrzymać fali bankructw, o jej skali będzie wiadomo dopiero, gdy normalnie zaczną pracować sądy. Czas zastanowić się nad tym czy tarcza antykryzysowa przyniosła polskiej gospodarce wymierne korzyści. Wydaje się, że cały czas jest za wcześnie, by odpowiedzieć na to pytanie. Jednak na pewno rządowy pakiet pomocy wspomógł polską gospodarkę. Pytanie tylko czy trwale i w jakim stopniu? Czy firmy, które skorzystały z wygodnej formy pomocy, po odcięciu publicznej kroplówki, poradzą sobie z wyzwaniami niższych przychodów i słabszej płynności finansowej. Czas wykaże.